« Zostałem powołany na urząd premiera Polski. Jest to największa ofiara, jaką mi przyszło złożyć w życiu. »
Ignacy Paderewski, styczeń 1919

Patriota

Wbrew sobie staje na czele rządu odrodzonej Polski

Póki Polska była pod zaborami carskiej Rosji, cesarstwa Austro-Węgier i królestwa pruskiego (potem cesarstwa niemieckiego), Ignacy Paderewski mógł się zadowolić oporem obywatelskim – prowadząc działalność artystyczną, charytatywną, podtrzymując na duchu. Światowa sława oraz zaangażowanie kazały mu pójść dalej, aż do zajęcia miejsca na scenie politycznej, na którą wkroczył równie chwalebnie, jak efemerycznie na początku 1919 roku podczas podpisywania traktatu wersalskiego i tworzenia pierwszego rządu koalicyjnego odrodzonej Polski. Zmuszony do dymisji kilka miesięcy po objęciu urzędu, do ostatniego tchnienia pozostał piewcą wolnego i dumnego narodu. Sławili go wielcy tego świata i pochowali pomiędzy swoimi.

1916-1917 Z misją u Prezydenta Wilsona

Jako gorący patriota Paderewski wzywa Polaków na emigracji do aktywnego oporu. Jest inicjatorem utworzenia korpusu ochotników, którzy jadą bić się w okopach północnej Francji podczas ostatnich miesięcy wojny. Dzięki reputacji zdobytej podczas koncertów i konferencji spróbował szczęścia bezpośrednio u prezydenta Wilsona... Z powodzeniem. Powstały w sierpniu 1917 roku w Lozannie Komitet Narodowy Polski mianował go swoim ambasadorem w Waszyngtonie. Paderewski nie ma doświadczenia w działalności politycznej, ale jego charyzma czyni cuda. Memorandum w sprawie polskiej posłużyło prezydentowi Wilsonowi za podstawę sformułowania trzynastego punktu słynnego programu pokojowego: « Stworzenie niepodległego państwa polskiego na terytoriach zamieszkanych przez ludność bezsprzecznie polską, z wolnym dostępem do morza, niepodległością polityczną i gospodarczą. Integralność terytoriów tego państwa ma być zagwarantowana przez konwencję międzynarodową. »

1918-1919 Powrót męża opatrznościowego

W listopadzie 1918 roku, kiedy nareszcie umilkły działa w wyniszczonej Europie, sytuacja w Polsce była bardzo chaotyczna. Mocarstwa Ententy zwróciły się do Paderewskiego, jako jedynego człowieka, który w ich mniemaniu byłby zdolny scementować polską jedność narodową. « Mamy do Pana zaufanie i wierzymy, że pańska obecność pozwoli uniknąć rozlewu krwi », twierdzi brytyjski minister spraw zagranicznych Arthur Balfour. Czy można odmówić? Na Boże Narodzenie Paderewski przybywa do okupowanego jeszcze Gdańska, 5 stycznia 1919 roku jest w Warszawie. Spotyka się z entuzjastycznym przyjęciem mieszkańców, ale zadanie, jakie przed nim stoi, jest ogromne. 17 stycznia marszałek Piłsudski wzywa go (półgębkiem) do utworzenia rządu jedności narodowej, który powstaje w czterdzieści osiem godzin, i już 20 stycznia spotyka się z uznaniem Wielkiej Czwórki (USA, Wielka Brytania, Francja i Włochy). Pierwsze wolne od 140 lat wybory parlamentarne odbyły się sześć dni później.

1919 Efemeryczny triumf Wersalski

Po święcie, jakim był powrót do Ojczyzny i po zalewie gratulacji, Paderewski zderzył się na miejscu z bolesną rzeczywistością. Obarczany (niesłusznie) odpowiedzialnością za wszystkie bolączki młodej Rzeczypospolitej – podczas gdy to, co udało mu się uzyskać od społeczności międzynarodowej, zakrawało na cud! – już w grudniu podaje się do dymisji. Nic jednak nie jest w stanie przyćmić poczucia triumfu, kiedy 28 czerwca 1919 roku w Sali Lustrzanej w Wersalu, po trudnych negocjacjach z przedstawicielami Wielkiej Czwórki, wraz z przewodniczącym Komitetu Narodowego Polskiego, Romanem Dmowskim, podpisuje historyczny traktat z Niemcami. Polska wraca na mapę Europy po 124 latach nieobecności. Polski sejm ratyfikuje traktat 24 lipca. Dziesiątego września w Saint-Germain-en-Laye zawarto osobny traktat z Austrią.

1920-1940 Front Morges i prezydentura polskiego rządu na emigracji

Po powrocie do « cywilnego życia » po dziesięciu latach niemal wyłącznie poświęconych sprawom Polski, Paderewski nigdy nie traci z oczu odzyskanego kraju... oraz trzydziestu trzech rządów, które będą po sobie następować do 1939 roku! W lipcu 1920 roku, na specjalną prośbę brytyjskiego premiera Lloyda George'a, został mianowany szefem polskiej delegacji świeżo powstałej Ligi Narodów, bierze udział w obradach dotyczących konfliktu polsko-rosyjskiego... ale wkrótce rezygnuje wobec cynicznej postawy reprezentowanego przez siebie rządu. Skupia się zatem na oporze zewnętrznym. W lutym 1936 roku spotyka się z kilkoma przywódcami polskiej opozycji, próbując stworzyć front przeciwko rządom sanacyjnym trzymającym kraj żelazną ręką od czasu zamachu stanu dokonanego przez marszałka Piłsudskiego dekadę wcześniej. Tzw. « Front Morges » nigdy jednak nie stanowił realnego zagrożenia dla władzy w kraju. W 1939 roku opór trwa. Podczas okupacji Paderewski staje na czele polskiego rządu na emigracji w Paryżu.